• #Αχινός
• #Πρακτικές Οδηγίες
• #Πρώτες Βοήθειες
• #Ιατρικό Θέμα
• #Τραυματισμός

Ιατρικα

Αχινός: Τραυματισμός – Θεραπεία – Οδηγίες

Ο αχινός, αποτελεί θαλάσσιο ζώο, του οποίου το περιεχόμενο (αυγά), είναι ιδιαίτερο έδεσμα, με πολλούς λάτρεις. Μαρτυρίες για κατανάλωση αχινού στην Ελλάδα, υπάρχουν από το 3.000  π.Χ. και από το 1792 ήταν γνωστό σαν εμπορεύσιμο είδος. Τα κενά στην νομοθετική ρύθμιση της αλιείας του, σε συνδυασμό με τις ιδιαιτερότητες ανάπτυξής του, έχουν οδηγήσει σε εξαφάνιση πληθυσμών αυτού του είδους παγκοσμίως (πχ Καλιφόρνια, Χιλή). Έχει αναφερθεί από ειδικούς του χώρου, πως «χρήζει προστασίας» και τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες εκτροφής – ελεγχόμενων καλλιεργειών. Φυσικά, υπάρχουν και αχινοί χωρίς φαγώσιμο περιεχόμενο.

Παρότι αποτελεί είδος υπό εξαφάνιση και στη χώρα μας, όλοι έχουμε έρθει σε επαφή μαζί του κάποια στιγμή στη ζωή μας, με όχι ευχάριστα αποτελέσματα, είτε επιχειρώντας να πιάσουμε κάποιον, είτε πατώντας κατά λάθος πάνω του  -τα αγκάθια του είναι το πρόβλημα-. Και είναι λογικό…

Η ακτογραμμή της χώρας μας, είναι μεγάλη συγκριτικά με την έκτασή της, με μεγάλη ποικιλομορφία και οι αχινοί «κατοικούν» στα ρηχά νερά, σε σημεία με βραχώδη βυθό, ανάμεσα στα φύκια ή στη λάσπη που τον καλύπτουν. Κάθε καλοκαίρι ερχόμαστε σε επαφή και κολυμπάμε σε τέτοια νερά, κάποιοι από εμάς και καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Είναι λοιπόν συνηθισμένο φαινόμενο οι τραυματισμοί από αχινό. Ευτυχώς, σπάνια μόνο μπορεί να υπάρξουν σοβαρά επακόλουθα, ως συνέπεια αυτών των τραυματισμών. Σε αυτό το κείμενο, θα γίνει αποσαφήνιση του φάσματος των τοπικών αλλά και συστηματικών αντιδράσεων μετά από τραυματισμό από αχινό, και των ενεργειών που κάποιος θα πρέπει να κάνει.

Δομή των ακάνθων του αχινού (αγκάθια)

Μυϊκές ίνες υπάρχουν στη βάση των ακάνθων, οι οποίες εξορμώνται από το σφαιρικό σώμα του αχινού και προκαλούν την κίνησή τους. Κάθε άκανθα έχει αισθητική νεύρωση και ο ερεθισμός της προκαλεί τις γειτονικές να κινούνται ενορχηστρωμένα, προς την κατεύθυνσή αυτής που ερεθίζουμε. Η περιεχόμενη στις άκανθες ουσία, μπορεί να περιλαμβάνει μια νευροτοξίνη και / ή τοξίνη, με δράση στο καρδιαγγειακό. Η επιφάνεια της άκανθας καλύπτεται από ένα λεπτό στρώμα ιστού. Η χημική σύνθεση κάθε αγκαθιού είναι 94 % ανόργανη (ανθρακικό ασβέστιο, ανθρακικό μαγνήσιο και διοξείδιο του πυριτίου) και 6 % οργανική ύλη.

Κλινικές εκδηλώσεις από το τρύπημα

Ο τραυματισμός, είναι συνήθως αποτέλεσμα ακούσιας επαφής με τα αγκάθια. Συχνότερα οφείλεται σε πάτημα του αχινού με το πόδι. Αρχικά υπάρχει μόνο μικρή ενόχληση, αλλά μέσα σε 15-30 λεπτά ο πόνος φτάνει τη μέγιστη έντασή του και μπορεί να διαρκέσει για αρκετές ώρες. Τις πρώτες ώρες, τα εύθραυστα απομεινάρια των σπασμένων αγκαθιών παραμένουν μέσα στο δέρμα ή εξέρχονται από μόνα τους αυτόματα, εξωθούμενα κατά τις κινήσεις του ποδιού. Στο δέρμα εμφανίζεται ερυθρότητα (κοκκίνισμα) και οίδημα (πρήξιμο), γύρω από το τρύπημα του αγκαθιού. Η τελική αποκατάσταση μπορεί να πάρει λίγες εβδομάδες και γίνεται αυτόματα: τα υπολείμματα των αγκαθιών απορροφώνται σταδιακά ή εξέρχονται μόνα τους από το δέρμα.

Περιστασιακά εμφανίζονται καθυστερημένες αντιδράσεις στο δέρμα. Αυτές είναι εξογκώματα (βλατίδες ή οζίδια), τα οποία μπορεί να εμφανιστούν έως και μήνες μετά τον τραυματισμό και είτε είναι στο χρώμα του δέρματος, είτε ελαφρώς μωβ και σκληρά στην αφή.

Μία μοναδική / εξέχουσα επιπλοκή εμφανίζεται, όταν μέρος του αγκαθιού ή του περιβλήματός του εισέλθει σε τένοντα ή σε άρθρωση, συνήθως στις μικρές αρθρώσεις των χεριών ή των ποδιών (ευκολότερα στις αρθρώσεις των δακτύλων). Μπορεί τότε να προκληθεί φλεγμονή των τενόντων ή του θύλακα της άρθρωσης, γνωστή ως τενοντοελυτρίτιδα. Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί άμεσα ή μερικές εβδομάδες αργότερα και θέλει προσοχή, γιατί αν δεν αντιμετωπισθεί κατάλληλα, μπορεί να χρονίσει και να οδηγήσει σε σημαντική βλάβη της άρθρωσης. Η τενοντοελυτρίτιδα είναι εμφανής, καθώς η άρθρωση γίνεται οιδηματώδης (πρήζεται), ερυθρή και επώδυνη. Σε ακτινογραφία στην περιοχή, μπορεί να φαίνονται τα τεμάχια του αγκαθιού στον τένοντα και γύρω από την άρθρωση.

Τέλος, μπορεί να υπάρξουν και συστηματικές αντιδράσεις όπως ναυτία, μυϊκή αδυναμία, δυσκολία στο συντονισμό των κινήσεων, ζάλη και παραισθησίες (αιμωδίες, μυρμηγκιάσματα). Αυτές είναι σπάνιες.

 Μορφές αντίδρασης στον τραυματισμό από αχινό

– Οξεία βλάβη με τοπικό πόνο και πρήξιμο, που ακολουθείται από την άμεση, αυτόματη αποκατάσταση

– Οξεία βλάβη με επακόλουθη μόλυνση

– Καθυστερημένη κοκκιωματώδης αντίδραση

– Συστηματικά συμπτώματα από την τοξίνη

– Συστηματικά συμπτώματα ως επιπλοκή της τενοντοελυτρίτιδας

– Επιπλοκές από την είσοδο των αγκαθιών στις μικρές αρθρώσεις, με αποτέλεσμα την διόγκωση και καταστροφή της άρθρωσης. Είσοδος αγκαθιών σε μεγαλύτερες αρθρώσεις παράγει φλεγμονή και οίδημα, χωρίς καταστροφή της άρθρωσης.

Θεραπεία

Η θεραπεία ποικίλλει ανάλογα με τον τραυματισμό. Αν το αγκάθι είναι σε θέση να αφαιρεθεί, κάντε το απαλά και σχολαστικά, γιατί τα αγκάθια είναι εύθραυστα και σπάνε εύκολα. Αντιμετωπίστε τον πόνο με αναλγητικά. Η αντιμετώπιση της λοίμωξης απαιτεί αντιβιοτικά.

Υπάρχουν πολυάριθμες ανέκδοτες θεραπείες που κυμαίνονται από έκπλυση της περιοχής με ούρα, αμμωνία ή ζεστή λάσπη, έως την εφαρμογή καταπλασμάτων και μαλακτικών του δέρματος. Δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα τα οποία να υποστηρίζουν οποιοδήποτε από αυτές τις θεραπευτικές προσεγγίσεις, όσο αποτελεσματικές κι αν είναι κάποιες από αυτές.

Η κοινή λογική πρέπει να επικρατήσει. Αποφύγετε τον τραυματισμό ελέγχοντας στα ύποπτα νερά και φορώντας προστατευτικά υποδήματα, όταν βαδίζετε σε ρηχά νερά. Εάν έχει τρυπηθεί άρθρωση από αγκάθι, ζητήστε ιατρική βοήθεια αμέσως. Αυτό μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε ένα προσωρινό πρόβλημα και την μεταγενέστερη απώλεια της λειτουργικότητας της άρθρωσης. Αν ένα εξόγκωμα εμφανιστεί πάνω από μια άρθρωση, αναζητήστε ιατρική εξέταση.

Πρακτικές Οδηγίες

• Βυθίστε το προσβεβλημένο μέλος σε ζεστό νερό (κάποιος κανόνας λέει τόσο ζεστό, όσο ανέχεται το άτομο) για 30’ και επαναλάβετε αν απαιτηθεί, για ανακούφιση. Λάβετε υπόψη πως αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περαιτέρω πρήξιμο και κοκκινίλα τους ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες που συνήθως συμβαίνουν αυτά, και θα οφείλεται στο ζεστό νερό και όχι σε επιδείνωση του προβλήματος.
• Χρησιμοποιήστε λαβίδα-τσιμπιδάκι, για να αφαιρέσετε τα μεγάλα προεξέχοντα αγκάθια.
• Κάποιοι προτείνουν για την αφαίρεση (αν καταστεί δυνατόν) των μίσχων από τον αχινό, να βάλετε αφρό ξυρίσματος στην περιοχή και να περάσετε προσεκτικά από πάνω τους την ξυριστική μηχανή – ΠΡΟΣΟΧΗ μην κοπείτε.
• Κατόπιν, τρίψτε την περιοχή με σαπούνι και νερό. Μετά ξεπλύνετε με άφθονο νερό.
• ΜΗΝ καλύψετε την περιοχή με ταινία κολλητική.
• ΜΗΝ προσπαθήσετε με βελόνα να απομακρύνετε όλα τα μαύρα στίγματα – απομεινάρια των αγκαθιών. Οι μικροτραυματισμοί που θα προκαλέσετε, χωρίς την κατάλληλη αποστείρωση, προδιαθέτουν για λοίμωξη και εμφάνιση πύου. Από την άλλη πλευρά, τα μαύρα στίγματα μπορεί να μην είναι αισθητά μετά από λίγες ώρες.
• Ο γράφων πέρασε πριν από λίγα χρόνια δύο ώρες βγάζοντας πολυάριθμα μικρά αγκάθια αχινού από το πέλμα ενός φίλου στο νοσοκομείο, με αποστειρωμένες συνθήκες και εργαλεία, και πολύ προσεκτικά για την αποφυγή τραυματισμών. Αλλά δεν είναι ο κανόνας, και σίγουρα δεν μπορεί να επιτευχθεί με τα μέσα που μπορεί να διαθέτει κάποιος μαζί του σε μια παραλία.

Πότε να αναζητήσετε ιατρό

• Αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια για όποιον εμφανίσει πρόβλημα στην αναπνοή ή πόνο στο θώρακα
• Όταν τα αγκάθια έχουν εισέλθει κοντά ή μέσα σε άρθρωση, μπορεί να απαιτηθεί χειρουργική αφαίρεση
• Αν εμφανισθούν σημάδια λοίμωξης (πύο, ερυθρότητα, θερμότητα, αυξανόμενος πόνος μετά τις πρώτες ώρες)